Herken je dit? Je hebt een deadline. Die presentatie moet af, of die offerte moet de deur uit. Je hebt de hele dag de tijd, maar toch begin je pas op het allerlaatste moment. De stress giert door je lijf, je hartslag stijgt, en je vervloekt jezelf dat je niet eerder bent begonnen. Je neemt je heilig voor: "De volgende keer begin ik echt op tijd."
En toch gebeurt de volgende keer precies hetzelfde.
Je bent niet alleen. Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit blijkt dat maar liefst 95% van de mensen in meer of mindere mate last heeft van uitstelgedrag. Voor ondernemers is dit percentage misschien nog wel zorgwekkender, omdat er vaak niemand is die over je schouder meekijkt. Jij bent de baas. En als de baas het uitstelt, staat het bedrijf stil.
In dit artikel duiken we in de wetenschap achter uitstelgedrag. We kijken niet alleen naar de symptomen, maar vooral naar de diepere oorzaken die onderzoekers hebben blootgelegd. En nog belangrijker: je krijgt concrete handvatten om dit patroon eindelijk te doorbreken.
De wetenschap achter "morgen doe ik het wel"
We denken vaak dat uitstelgedrag – of met een duur woord: procrastinatie – simpelweg luiheid is. Of een gebrek aan discipline. "Ik moet gewoon strenger voor mezelf zijn," denk je dan. Maar volgens de experts aan de Erasmus Universiteit zit de vork heel anders in de steel. Uitstelgedrag is geen timemanagement-probleem. Het is een emotioneel probleem.
De onderzoekers stellen dat uitstelgedrag vaak voortkomt uit een onvermogen om met negatieve gevoelens om te gaan die een taak oproept. Het is een copingmechanisme. Je hersenen willen je beschermen tegen ongemak. Dat ongemak kan van alles zijn: saaiheid, frustratie, maar heel vaak is het angst. Belangrijk om te weten is dat er vaak sprake is van emotionele blokkades die dit gedrag in stand houden. Het goede nieuws is: deze blokkades zijn niet blijvend en kunnen opgelost worden, waardoor je jezelf kunt bevrijden van patronen van uitstelgedrag.
De rol van perfectionisme
Een van de grootste boosdoeners die in het onderzoek naar voren komt, is perfectionisme. Klinkt tegenstrijdig, toch? Je zou denken dat een perfectionist juist direct begint om het resultaat zo goed mogelijk te maken.
Maar het tegendeel is waar. Perfectionisme verlamt. Als je de lat voor jezelf onmenselijk hoog legt, wordt de drempel om te beginnen een berg waar je niet overheen durft te kijken. Je bent bang dat het resultaat niet aan je eigen hoge eisen voldoet. Zolang je niet begint, kun je ook niet falen. Uitstellen voelt dan als een veilige haven, terwijl het in werkelijkheid je grootste vijand is.
Faalangst: de stille saboteur
Nauw verbonden met perfectionisme is faalangst. Dit is misschien wel de meest voorkomende oorzaak onder ondernemers. Wat als die nieuwe lancering flopt? Wat als de klant nee zegt? Wat als ik door de mand val?
Deze angst zorgt voor een acute stressreactie in je brein. Om die stress te vermijden, vlucht je in afleiding. Even de mail checken, de vaatwasser uitruimen, of eindeloos scrollen op LinkedIn. Het geeft een tijdelijke verlichting van de stress, maar het onderliggende probleem groeit. De taak verdwijnt niet, en de angst wordt alleen maar groter naarmate de deadline nadert.
Waarom ondernemers extra kwetsbaar zijn
Als ondernemer heb je vaak veel vrijheid. Dat is heerlijk, maar het is ook een valkuil. Zonder externe structuur of een manager die deadlines stelt, is de verleiding groot om moeilijke taken voor je uit te schuiven.
Bovendien is je werk vaak nauw verbonden met je identiteit. Een afwijzing voelt niet als een zakelijke tegenvaller, maar als een persoonlijke afwijzing. Dit maakt de emotionele lading van taken veel zwaarder. Uitstelgedrag wordt dan een manier om je ego te beschermen tegen mogelijke pijn.
Maar laten we eerlijk zijn: die bescherming is schijn. Uiteindelijk levert het alleen maar meer stress, schuldgevoel en gemiste kansen op. Het goede nieuws? Je kunt je brein trainen om anders met deze weerstand om te gaan.
Zo doorbreek je de vicieuze cirkel
De inzichten van de Erasmus Universiteit bieden niet alleen een verklaring, maar wijzen ook de weg naar de oplossing. Het draait niet om hard werken, maar om slim omgaan met je eigen psychologie. Hier zijn vijf wetenschappelijk onderbouwde strategieën om vandaag nog mee te beginnen.
1. Hak de olifant in stukjes
Een groot project voelt als een onneembare vesting. Je brein ziet alleen maar een enorme berg werk en slaat op tilt. De oplossing is simpel: maak het klein. Belachelijk klein.
Moet je een boek schrijven? Begin niet met "Boek schrijven". Begin met "Laptop openklappen" of "Vijf minuten brainstormen over de titel". Door de taak zo klein te maken dat de drempel om te beginnen nihil is, omzeil je de angstreactie van je brein. Zodra je eenmaal bezig bent, is het veel makkelijker om door te gaan.
2. Wees liever voor jezelf
Dit klinkt misschien zweverig, maar het is keiharde wetenschap. Onderzoek toont aan dat mensen die zichzelf vergeven voor eerder uitstelgedrag, de volgende keer minder snel uitstellen.
Als je jezelf straft met negatieve gedachten ("Ik ben zo lui", "Ik leer het ook nooit"), creëer je alleen maar meer negatieve emoties rondom de taak. En wat doen we met negatieve emoties? Die proberen we te vermijden door... uit te stellen. Door jezelf met compassie te behandelen, doorbreek je deze negatieve spiraal. Accepteer dat het gisteren niet gelukt is, en begin vandaag met een schone lei.
3. Focus op het proces, niet het resultaat
Perfectionisme richt zich volledig op het eindresultaat. Is het goed genoeg? Wat zullen anderen ervan vinden? Dit legt een enorme druk op je schouders. Probeer je aandacht te verleggen naar het proces.
Zeg niet tegen jezelf: "Ik moet vandaag een perfecte salespagina schrijven." Zeg: "Ik ga het komende uur geconcentreerd werken aan de tekst." Of het resultaat perfect is, is nu even niet belangrijk. Het gaat erom dat je de actie uitvoert. Door de focus te verleggen van prestatie naar inzet, verlaag je de drempel om te starten.
4. Gebruik de '5-seconden regel'
Voel je de neiging om je telefoon te pakken in plaats van die belangrijke beller te bellen? Tel terug van vijf naar één: 5-4-3-2-1 en kom direct in actie.
Deze techniek, populair gemaakt door Mel Robbins, werkt omdat het de automatische piloot van je hersenen onderbreekt. Je geeft je brein geen tijd om excuses of angsten te genereren. Je handelt voordat de twijfel toeslaat.
5. Beloon jezelf (maar wel op de juiste manier)
Ons brein is dol op directe beloning. Uitstelgedrag geeft zo'n beloning: de stressvermindering van het niet-doen is direct voelbaar. Het resultaat van hard werken ligt vaak ver in de toekomst.
Draai dit om. Koppel een directe beloning aan het voltooien van een taak(je). Heb je dat lastige mailtje gestuurd? Gun jezelf een lekkere kop koffie of een korte wandeling. Maak het vieren van kleine successen onderdeel van je routine. Zo leer je je hersenen dat actie ondernemen plezierig is.
Conclusie: Van uitsteller naar aanpakker
Uitstelgedrag is menselijk. Het feit dat 95% van de mensen er last van heeft, bewijst dat je niet 'kapot' bent. Je bent gewoon een mens met een brein dat geprogrammeerd is om ongemak te vermijden.
Maar als ondernemer kun je je niet laten leiden door die oerinstincten. Je hebt ambities. Je hebt doelen. En die doelen bereik je niet door te wachten tot je er zin in hebt of tot de angst verdwenen is. Je bereikt ze door actie te ondernemen, ondanks de angst.
Wil je gericht aan de slag met je uitstelgedrag en emotionele blokkades? Ga Voor Goud heeft speciale programma’s ontwikkeld om deze patronen te doorbreken en jou te helpen consistent in actie te komen.
De volgende keer dat je merkt dat je aan het uitstellen bent, wees dan niet boos. Herken het signaal. Vraag jezelf af: waar ben ik bang voor? En zet dan die ene, kleine stap. Want zoals het onderzoek laat zien: de enige manier om de angst te verslaan, is door er dwars doorheen te gaan.
Jij hebt goud in handen. Laat het niet liggen tot morgen.
